Rozpatrując odrębność płodu i matki pod względem antygenów, pierwszy z nich można porównać do obcego antygenowo przeszczepu, a dokładniej aloprzeszczepu, ponieważ płód należy do tego samego gatunku. Obce antygeny dziecko dziedziczy po ojcu i to właśnie one muszą być chronione przed eliminacją przez układ immunologiczny matki.
Jednym z mechanizmów obronnych jest traktowanie macicy wraz z rozwijającym się płodem jako miejsca immunologicznie uprzywilejowanego tzn. wykazującego tolerancję immunologiczną (brak odpowiedzi immunologicznej na wybrany antygen lub antygeny) [4].
Innym mechanizmem chroniącym przed patologicznym rozwojem ciąży jest indukcja przeciwciał blokujących (BAbs), hamujących odpowiedź immunologiczną przeciw antygenom trofoblastu. Za tym mechanizmem stoi brak tych przeciwciał u kobiet z nawracającymi poronieniami jak i stwierdzoną niepłodnością [8].
Komórki układu odpornościowego
Innym mechanizmem jest hamowanie limfocytów T w obrębie macicy. W odpowiedzi na produkcję 2,3-dioksygenazy indolaminowej (IDO), enzymu uczestniczącego w utlenianiu tryptofanu, przez niektóre tkankowe makrofagi, doczesną matki i płodowy syncytiotrofoblast, następuje lokalne wyczerpanie tryptofanu i dalsze ograniczenie proliferacji limfocytów T [4].
Limfocyty T (CD4+ i CD8+) są aktywowane przez interleukinę 2 (IL-2), wiążącą się do swoistych receptorów (IL-2Ra, CD25). Zmniejszony poziom ekspresji IL-2Ra na limfocytach w obrębie doczesnej skutkuje mniejszym poziomem aktywacji cytotoksycznych mechanizmów [11].
Ekspresja cząsteczki CD95L (ligand Fas) indukuje apoptozę aktywowanych limfocytów prezentujących cząsteczkę CD95 (Fas) [4].
Cytokiny
W czasie przebiegu normalnej ciąży występuje przewaga produkcji cytokin TH2 nad produkcją cytokin typu TH1, o czym mówi hipoteza immunotropizmu [8].
Cytokiny TH2, tj. interleukiny 3, 4, 5, 6, 9, 10 i 13 (IL-3, IL-4, IL-5, IL-6, IL-9, IL-10, IL-13), w obrębie styku jedności płodowo-łożyskowej z tkankami matki są wydzielane przez komórki nabłonkowe doczesnej i obecne w niej limfocyty T, duże ziarniste limfocyty (LGL), makrofagi i trofoblast. Są one produkowane prawdopodobnie w odpowiedzi na antygeny jaja płodowego. Stymulują odpowiedź immunologiczną typu humoralnego - różnicowanie i proliferację limfocytów B, oraz hamują produkcję cytokin typu TH1, hamując aktywność komórek cytotoksycznych. Ich wyższy poziom jest obserwowany już w fazie lutealnej (IL-4, IL-6). W późniejszym czasie są one odpowiedzialne za implantację zarodka, pobudzają one wzrost oraz różnicowanie się łożyska [4, 8, 12].
Jednak dla normalnego przebiegu ciąży istotna jest równowaga cytokin obu typów z przewagą odpowiedzi typu TH2. Cytokiny TH1 są istotne w początkowych stadiach implantacji oraz dla inicjacji porodu. Stanowią one również ochronę przed infekcjami w czasie trwania ciąży. Przykładowo IL-1b stymuluje produkcję metaloproteinaz przez trofoblast, co zwiększa jego inwazyjność. IL-2 pochodząca od zarodka stymuluje komórki NK i makrofagi, które dzięki produkcji IFN-g i IL-12 ograniczają inwazję trofoblastu. IFN-g i TNF-a wspomagają różnicowanie trofoblastu [8].
Z takimi jednostkami chorobowymi jak spontaniczne poronienia i stan przedrzucawkowy jest związana zmiana ekspresji cytokin o aktywności TH2 na cytokiny typu TH1. W utrzymaniu odwrotnego obrazu bierze udział czynnik hamujący białaczkę (LIF) - jego ekspresja przez endometrium i później przez doczesną współdziała w tworzeniu środowiska hamującego odpowiedź immunologiczną [4].
Spontaniczne poronienia sporadyczne i nawracające
Zapraszam do zapoznania się z pozostałymi artykułami dotyczącymi poronień sporadycznych i nawracających:
- Ciąża człowieka – komórki układu odpornościowego w rozwoju łożyska
- Rola czynników immunologicznych w obronie płodu – komórki układu odpornościowego i cytokiny
- Rola czynników immunologicznych w obronie płodu – progesteron oraz antygeny HLA
- Poronienie, utrata małego człowieka
- Przyczyny poronień
Literatura
[4] Trowsdale J, Betz AG. Mother's little helpers: mechanisms of maternal-fetal tolerance. Nat Immunol. 2006; 7: 241-246.
[8] Malinowski A, Wilczyński JR. Immunologiczne mechanizmy utrzymania ciąży. Gin Prakt. 2003; 11, 4, 47-56.
[11] Halbersztadt A, Pająk J, Nowicki P, Jałocha I, Gabryś MS. Implantacja a antygenowość ludzkiego endometrium. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2006; 60: 71-77.
[12] Opala T, Woźniak J, Rzymski P, Chmaj-Wierzchowska K, Winconek-Oberc U, Wilczak M. Rola czynników immunologicznych w poronieniach nawykowych. Gin Prakt. 2003;11, 5:2-4.
Tagi: ciąża, cytokiny, komórki układu odpornościowego, obrona płodu